بیرون‌زدگی چشم یکی از بیماری‌های جدی است چشم است که باید مورد درمان قرار بگیرد. اصطلاح اگزوفتالموس بیرون‌زدگی کره چشم از مدار چشم را توصیف می‌کند. بسته به علت، اگزوفتالموس می‌تواند یک‌طرفه یا دوطرفه باشد. شدت و علائم مرتبط نیز متفاوت است. اگر از برآمدگی چشم رنج می‌برید، باید بیماری زمینه‌ای را توسط چشم‌پزشک تشخیص دهید. با درمان مناسب، اگزوفتالموس می‌تواند پسرفت کند و به طور کامل اصلاح شود. در اینجا می‌توانید درباره علل، علائم، تشخیص و درمان بیشتر بدانید.
علل و بیماری‌های احتمالی بیرون‌زدگی چشم
علت این بیماری هنوز به‌وضوح مشخص نشده است اما می‌تواند نتیجه یک بیماری جانبی باشد. البته باید گفت این بیماری در زنان و افرادی که سیگار می‌کشند شیوع بیشتری دارد. موارد زیر می‌تواند باعث ایجاد بیرون‌زدگی چشم شود؛
اوربیتوپاتی غدد درون‌ریز
به بیماری‌های حفره چشم، اوربیتوپاتی نیز گفته می‌شود. اربیت (حفره چشم استخوانی) بستری را برای ماهیچه‌های چشم و اعصاب چشم، عروق، بافت همبند و چربی، غده اشکی و کره چشم تشکیل می‌دهد. اگر یکی از این ساختارها غیرطبیعی باشد و تورم ایجاد شود، کره چشم به جلو رانده می‌شود. تورم پشت چشم می‌تواند ناشی از التهاب، آبسه، هماتوم یا تومور باشد. در چنین مواردی، اگزوفتالموس فقط در سمت آسیب‌دیده ظاهر می‌شود. توده‌ای در پشت کره چشم نیز می‌تواند به عصب بینایی فشار وارد کند و بینایی را تحت‌تأثیر قرار دهد. از طرف دیگر، اوربیتوپاتی می‌تواند مربوط به غدد درون‌ریز باشد. به دلیل تشکیل اتو آنتی‌بادی، بافت متورم می‌شود و هر دو چشم بیرون می‌زنند.
التهاب چشم
التهاب‌های مختلف در ناحیه چشم نیز می‌تواند علت «برآمدگی چشم» باشد:
سلولیت مداری:
این التهاب باکتریایی حفره چشم معمولاً نتیجه التهاب سینوس‌های پارانازال (سینوزیت) است. باید دراسرع‌وقت عمل شود، زیرا عصب بینایی می‌تواند در عرض چند ساعت به طور کامل از بین برود. علائم سلولیت اوربیتال شامل محدودیت تحرک چشم، درد شدید، تاری دید، تورم چشم، پروپتوز، تب و کسالت است.
Orbitae کاذب:
التهاب غیر باکتریایی با منشأ ناشناخته که بر بافت در مدار چشم اثر می‌گذارد و علائمی مانند پروپتوز یک‌طرفه، درد و اختلالات بینایی ایجاد می‌کند.
گرانولوماتوز همراه با پلی آنژیت: این بیماری بسیار نادر روماتیسمی درگذشته موربوس وگنر نامیده می‌شد. این یک بیماری عروقی مزمن و التهابی است که می‌تواند چشم‌ها و همچنین سایر اندام‌ها را درگیر کند. این می‌تواند با “برآمدگی چشم” و تاری دید، از جمله موارد دیگر، قابل‌توجه باشد.
تومورهای مداری
نئوپلاسم‌های بدخیم یا خوش‌خیم در ناحیه چشم معمولاً به‌صورت تورم، اگزوفتالموس و اختلالات بینایی ظاهر می‌شوند. تغییرات خوش‌خیم بخش بزرگ‌تری را تشکیل می‌دهند. شایع‌ترین تومورها عبارت‌اند از:
مننژیوم:
این یک تومور مغزی عمدتاً خوش‌خیم است که بسته به محل آن، می‌تواند روی چشم نیز فشار وارد کند و منجر به گوگلی شدن چشم شود.
کاورنوما (همانژیوم غاری):
این یک ناهنجاری عروقی خوش‌خیم است که در اصل می‌تواند در هر عضوی – از جمله حفره چشم – ایجاد شود. عروق با دیواره نازک کاورنوما خطر خونریزی را دارند.
نوروفیبروم:
این یک تومور خوش‌خیم است که از سلول‌های پشتیبان بافت عصبی محیطی (سلول‌های شوان) به وجود می‌آید. از جمله موارد دیگر می‌تواند در ناحیه حفره چشم ایجاد شود، اما بیشتر در ناحیه پوست رخ می‌دهد .
متاستازها:
تومورهای ثانویه تومورهای سرطانی نیز می‌توانند در چشم ایجاد شوند و سپس منجر به “برآمدگی چشم” شوند.
بیماری هند شولر کریستین : این نام قدیمی برای شکلی از هیستوسیتوز سلول لانگرهانس است – یک بیماری نادر با علت ناشناخته که در آن سلول‌های ایمنی خاص (گرانولوسیت‌ها) تکثیر می‌شوند. این بیماری عمدتاً کودکان را مبتلا می‌کند و معمولاً خوش‌خیم است، اما می‌تواند بدخیم نیز باشد. علامت کلاسیک “برآمدگی چشم” است، به‌ندرت اختلالات بینایی یا چشمک زدن (استرابیسم) وجود دارد. علاوه بر اگزوفتالموس، عفونت‌های مزمن گوش نیز اغلب مشاهده می‌شود.
علل دیگر بیرون‌زدگی چشم
از علل بیرون زدگی چشم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
Exophthalmos pulsans :
در این شکل خاص از اگزوفتالموس، چشم مبتلا بسته به نبض بیرون‌زده است. علت اگزوفتالموس ضربانی معمولاً یک آسیب (تروما) است که منجر به اتصال کوتاه (فیستول) بین شریان چشم و سینوس کاورنوس (یک شبکه وریدی در پشت چشم) شده است.
آسیب‌های دیگر:
ضربه‌های ناشی از افتادن یا مشت به چشم می‌تواند منجر به شکستگی حفره استخوانی چشم و “برآمدگی چشم” شود. یکی از علائم رایج چنین شکستگی “هماتوم مونوکل” (“هماتوم عینکی”) است که در آن یک یا هر دو چشم توسط یک کبودی دایره‌ای احاطه شده است. این به طور قابل‌توجهی بزرگ‌تر از یک “بنفش” معمولی است. اختلالات بینایی نیز شایع است. افراد مبتلا باید دراسرع‌وقت توسط پزشک معاینه شوند!
(یاتروژنیک) خونریزی رتروبولبار:
در طول جراحی چشم، معمولاً به بیماران یک بی‌حس‌کننده موضعی در لبه حفره چشم تزریق می‌شود. این می‌تواند منجر به خونریزی پشت کره چشم (خونریزی رتروبولبار) با تشکیل اگزوفتالموس شود.
اگزوفتالموس چیست؟
اگزوفتالموس به‌عنوان حباب برآمدگی نیز شناخته می‌شود. در اگزوفتالموس، کره چشم (پیاز) از حدقه چشم (مدار) بیرون‌زده است. شکاف درب باز شده است. اگزوفتالموس در دسته اربیتوپاتی‌ها قرار می‌گیرد. علل متعدد است؛ بنابراین، این یک بیماری مستقل نیست، بلکه نشانه‌ای از یک فرایند پاتولوژیک در بدن یا در ناحیه حفره‌های چشم است. اگر اگزوفتالموس رخ دهد، باید علت آن مشخص شود تا بتوان درمان مناسب را آغاز کرد. شما باید با یک چشم‌پزشک مشورت کنید که تغییرات چشم‌ها و ساختارهای اطراف را بررسی می‌کند.
علائم اگزوفتالموس چیست؟
در مورد اگزوفتالموس، علاوه بر برآمدگی چشمگیر، علائم دیگری نیز ممکن است رخ دهد. به‌عنوان‌مثال، مشکلات بینایی زمانی رخ می‌دهد که ماهیچه‌ها یا اعصاب چشم تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند. در اینجا باید به طور خاص به درک تصاویر دوگانه اشاره کرد. فشار، گرفتگی یا التهاب نیز می‌تواند باعث قرمزی و درد شود. ازآنجایی‌که بستن پلک طبیعی اغلب دیگر نمی‌تواند انجام شود، چشم‌ها به‌اندازه کافی مرطوب نمی‌شوند. این می‌تواند منجر به خشک‌شدن قرنیه شود. همچنین خطر آسیب بیشتری وجود دارد که می‌تواند باعث التهاب یا زخم قرنیه شود. سایر علائم به نوع بیماری زمینه‌ای بستگی دارد.
بیرون‌زدگی چشم در چه بیماری‌هایی رخ می‌دهد؟
شایع‌ترین علت اگزوفتالموس دوطرفه بیماری گریوز است، یک بیماری خودایمنی تیروئید که با پرکاری تیروئید همراه است. این اربیتوپاتی غدد درون‌ریز معمولاً زنان بین بیست تا چهل سال را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. علاوه بر اگزوفتالموس، علائم زیر می‌تواند نشان‌دهنده این بیماری باشد:
- عرق کردن
- بی‌قراری و عصبی بودن
- افزایش نبض
- کاهش وزن
- ریزش مو
- بزرگ‌شدن تیروئید
آزمایش خون برای تشخیص کافی است. معمولاً پزشک غده تیروئید را از طریق سونوگرافی و به کمک سینتی گرافی نیز معاینه می‌کند. بیماری گریوز در ابتدا با داروهایی مانند مسدودکننده‌های تیروئید درمان می‌شود. اگر این کمکی نکرد، تیروئید را می‌توان با جراحی برداشت.
چه کسی می‌تواند بیرون‌زدگی چشم را درمان می‌کند؟
اگر متوجه تغییراتی در چشم‌ها یا ساختارهایگزوفتالموس اطراف شدید، ابتدا باید با چشم‌پزشک مشورت کنید. بیرون‌زدگی جزئی کره چشم همیشه بلافاصله آشکار نمی‌شود. یک چشم‌پزشک اندازه‌گیری چشم‌ها را انجام می‌دهد و به طور عینی بررسی می‌کند که آیا برآمدگی وجود دارد یا خیر. علائم زیر می‌تواند نشان‌دهنده شروع اگزوفتالموس باشد:
- درد چشم (یک‌طرفه یا دوطرفه)
- قرمزی یا خارش
- افزایش مالش چشم
- تغییرات در قرنیه
- اختلالات بینایی
- تورم پلک
- اختلال در حرکت چشم
- سردرد و سرگیجه
اگر چشم‌پزشک اگزوفتالموس را تشخیص دهد، آزمایش‌های بیشتری را برای کشف علت انجام می‌دهد. اگر به اوربیتوپاتی غدد درون‌ریز مشکوک هستید، باید با متخصص غدد مشورت کنید.
چه زمانی برای بیرون‌زدگی چشم باید به پزشک مراجعه کرد؟
بیرون‌زدگی یک یا هر دو چشم از مدار چشم همیشه دلیلی برای مراجعه به پزشک است – صرف‌نظر از اینکه اگزوفتالموس به‌آرامی در طول زمان ایجاد می‌شود (مانند بیماری گریوز) یا به طور حاد پس از ضربه به چشم یا آسیب‌های دیگر به‌صورت رخ می‌دهد. در مورد دوم، حتی باید دراسرع‌وقت با پزشک مشورت شود. خونریزی پشت کره چشم یا شکستگی در حدقه استخوانی چشم ممکن است دلیل “چشم حباب” باشد. اگر عصب بینایی آسیب‌دیده یا منقبض شود، خطر کوری وجود دارد.
در مورد اگزوفتالموس چه معایناتی از کره چشم و عضلات چشم انجام می‌شود؟
اگر به دلیل مشکوک بودن به بیرون‌زدگی چشم به چشم‌پزشک مراجعه کنید، ابتدا چشمان شما را با اگزوفتالمتر اندازه‌گیری می‌کند. مقدار اندازه‌گیری شده، فاصله بین اصلی‌ترین نقطه حدقه چشم و قرنیه است. مقدار طبیعی برای زنان 16 میلی‌متر و برای مردان 17 میلی‌متر است. اگر بین دو چشم تفاوتی وجود دارد دلیل بر روشن شدن بیشتر است. حتی با مقادیر بسیار بالاتر از حد معمول (20 و بالاتر)، بررسی علت نشان‌داده‌شده است. پزشک علاوه بر اندازه‌گیری برآمدگی، بینایی، میدان دید و تحرک چشم‌ها و تمامی ساختارهای چشم را نیز بررسی می‌کند. اگر مشکوک به وجود یک فرایند پاتولوژیک در پشت کره چشم باشد، می‌توان از معاینات بعدی مانند سونوگرافی، سی تی یا ام‌آرآی استفاده کرد.
بیرون‌زدگی چشم چگونه درمان می‌شود؟
اگر علت بیماری گریوز باشد باید با این بیماری مبارزه کرد تا اگزوفتالموس پسرفت کند. در بیماری‌های اربیت، درمان به دلیل تورم نیز بستگی دارد. برای مثال در مورد آبسه یا سلولیت، پزشک از آنتی‌بیوتیک استفاده می‌کند. تومورها باید با جراحی برداشته شوند. مهم نیست که دلیل اگزوفتالموس چیست، همیشه باید سعی کنید قرنیه را مرطوب نگه دارید. برای این کار می‌توانید از اشک مصنوعی استفاده کنید. با مراقبت خوب و درمان موفقیت‌آمیز بیماری زمینه‌ای، پسرفت کامل اگزوفتالموس بدون آسیب متعاقب امکان‌پذیر است.
مداخلات تکمیلی
درصورتی‌که دوبینی چشم یا پلک نامرتب وجود داشته باشد، می‌توان برای بازتوانی عملکردی و زیبایی پلک‌ها یا جراحی‌های اضافی پلک را در نظر گرفت. توالی معمول مداخلات جراحی به شرح زیر است: ابتدا جراحی تسکین، سپس جراحی چشم و در نهایت اصلاح پلک. برای بهبود بافت باید یک دوره چندماهه بین عمل وجود داشته باشد. دوبینی را اغلب می‌توان به طور موقت با فویل‌های منشوری اصلاح کرد و با تزریق سم بوتولینوم به عضله لیفت پلک می‌توان به کاهش کوتاه‌مدت در جمع‌شدن پلک دست‌یافت. این اقدامات همچنین بهترین کیفیت زندگی ممکن را در طول دوره درمان تضمین می‌کند.
عمل چشمک زدن
عمل انحراف چشم باهدف دستیابی به بهترین حرکت ممکن چشم، میدان بزرگ دید دوچشمی و ازبین‌بردن موقعیت احتمالی سر، انجام می‌شود. زاویه انحراف چشم، یعنی زاویه‌ای که موقعیت چشم از موقعیت فیزیولوژیکی چشم منحرف می‌شود، با تغییر موقعیت و/یا کوتاه‌کردن عضلات آسیب‌دیده اصلاح می‌شود. مشکل در برنامه‌ریزی عمل، به‌ویژه برای اوربیتوپاتی غدد درون‌ریز، این است که به دلیل تغییرات مرتبط با بیماری در ماهیچه‌های چشم، دوز با دوز جراحی طبیعی چشم در عضلات سالم مطابقت ندارد. نتیجه این است که برنامه‌ریزی دقیقی باید انجام شود تا به‌ویژه از اصلاحات بیش از حد جلوگیری شود؛ بنابراین انجام چندین مداخله یکی پس از دیگری منطقی است.
جراحی پلک
درصورتی‌که انقباض پلک فوقانی و/یا تحتانی بیمار را از نظر زیبایی ناراحت کند و یا قرنیه به دلیل بسته‌شدن ناقص پلک در خطر باشد، باید اصلاح پلک جراحی انجام شود. به‌عنوان یک قاعده، عضله بلند کننده پلک ضعیف می‌شود. در مورد لیفت پلک پایین می‌توان از اینترپوزیشن (= پیوند پلک) استفاده کرد که ثبات پلک را نیز بهبود می‌بخشد. در صورت وجود بافت چربی اضافی در ناحیه پلک می‌توان بلفاروپلاستی (با برش پوست روی پلک، برداشتن بافت چربی و لیفت پلک) انجام داد.
اگر غده تیروئید بیش از حد فعال باشد، این نیز براین‌اساس درمان می‌شود. معمولاً بیماران فقط زمانی تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند که غده تیروئید پرکار دیگر وجود نداشته باشد (اتیروئیدیسم).
روش جراحی بیرون‌زدگی چشم
همان‌طور که گفته شد در بیشتر موارد بیماری ضخیم شدن عضلات و افزایش حجم چربی در ناحیه مدار دیده می‌شود.باتوجه‌به این واقعیت، در سال 1985 یک روش جراحی باهدف برداشتن چربی اضافی از حدقه چشم به‌منظور بازکردن فضای دوباره برای کره چشم ایجاد شد.
در اینجا برشی در ناحیه پلک فوقانی و تحتانی تحت بیهوشی عمومی ایجاد می‌شود و بافت چربی از پاکت‌های جداگانه در عمق حدقه چشم در شرایط میکرو جراحی برداشته می‌شود. سایر روش‌های جراحی جایگزین شامل برداشتن دیواره‌های استخوانی برای ایجاد فضایی برای عضلات ضخیم شده است. در بسیاری از موارد ممکن است در صورت کوتاه شدن شدید پلک‌های فوقانی عضله بالابرنده لازم باشد. اگر پوست اضافی زیاد باشد، می‌توان مقداری از پوست پلک را نیز برداشت، همان‌طور که در جراحی افتادگی پلک نیز رایج است.
بعد از عمل بیرون‌زدگی چشم
پس از عمل، چشم در ابتدا به طور قابل‌توجهی متورم و کبود می‌شود. این تورم معمولاً در روز سوم پس از عمل شدیدتر است و در هفته بعد برطرف می‌شودنتیجه نهایی را فقط می‌توان پس از 3 تا 6 ماه انتظار داشت، زمانی که تورم به‌آرامی از بین می‌رود.در موارد شدید، مانند ماهیچه‌های بسیار ضخیم چشم یا سابقه طولانی بیماری، ممکن است بعداً جراحی‌های بیشتری لازم باشد که در آن مرز استخوانی حدقه چشم باید برداشته شود. این بسیار نادر است (کمتر از 1٪).
ضخیم شدن و کوتاه شدن التهابی ماهیچه‌های چشم می‌تواند منجر به کوتاه شدن پلک‌ها یا عدم تقارن بعد از عمل شود که بافت چربی ضخیم شده برداشته شده است، به‌طوری‌که ممکن است در جلسات بعدی اصلاح این امر ضروری باشد.
بین پلک بالا و پایین چشم به مدت 3 تا 5 روز با بخیه بسته می‌شود تا کره چشم کمی به عقب رانده شود. هیچ بانداژ چشمی زده نمی‌شود. ممکن است تا مدتی بعد از عمل همه چیز را کمی تار ببینید که می‌تواند ناشی از پمادها و قطره‌هایی باشد که بعد از عمل دریافت می‌کنید.
زمانی که می‌توانید دوش بگیرید، حمام کنید و دوباره ورزش کنید بستگی به میزان عمل و روند بهبودی دارد. اما در 6 هفته اول فعالیت‌های ورزشی ممنوع است. برای روشن شدن این موضوع یک قرار ملاقات بعدی با شما ترتیب خواهیم داد.